O Goberno aproba un Real Decreto para reducir a contaminación por nitratos e reforzar a protección das masas de auga máis vulnerables
- Detalles
- Martes, 18 Xaneiro 2022
- Establece criterios máis ambiciosos para identificar mellor as augas afectadas por nitratos e determina limiares máis esixentes para a súa designación como zonas vulnerables
- A aplicación da nova normativa aumentará nun 50% a superficie das zonas protexidas, o que requirirá programas de actuación máis rigorosos e incluirá limitacións ao uso de fertilizantes
- Actualízase así a transposición á lexislación española da Directiva europea contra a contaminación producida polos nitratos de orixe agraria, aprobada inicialmente hai máis de 25 anos
O Consello de Ministros, a proposta do Ministerio para a Transición Ecolóxica e o Reto Demográfico (MITECO) e o Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación (MAPA), aprobou a actualización do real decreto sobre contaminación producida por nitratos, unha norma crave para reducir os problemas deste tipo de contaminación nas masas de auga e alcanzar os obxectivos ambientais sinalados pola lexislación nacional, fixados a través dos plans de conca, e a Unión Europea.
Esta nova norma modifica e renova a transposición á lexislación española da Directiva europea relativa á protección das augas contra a contaminación producida polos nitratos procedentes de fontes agrarias, que foi aprobada inicialmente fai xa máis de 25 anos. A citada directiva impón aos Estados membros a obrigación de identificar as augas afectadas por este tipo de contaminación, vixiando a concentración de nitratos a través de estacións de mostraxe. Tamén establece criterios para designar como zonas vulnerables as superficies cuxo drenaxe dea lugar á contaminación por nitratos e para poñer en funcionamento programas de actuación coordinados coas actividades agrarias.
A pesar dos esforzos realizados nestes anos, os resultados obtidos non conseguiron paliar os efectos deste tipo de contaminación. O alto contido en nitratos de ríos e acuíferos é un dos principais problemas existentes nas masas de auga de todo o país. En concreto, afecta en España a un 22% das masas de auga superficial e ao 23% das masas de auga subterráneas. Por iso, é preciso aumentar a ambición na normativa e redobrar os esforzos para cumprir de forma eficaz cos compromisos nacionais e internacionais, de acordo coa experiencia adquirida nas últimas décadas.
OBXECTIVOS DA NORMATIVA EUROPEA
A Unión Europea considera a contaminación de orixe difusa como un problema central nas súas políticas ambientais e agrarias. Por iso, expuxo estratexias como a chamada “Da granxa á mesa”, aliñada coa Estratexia de Biodiversidade para 2030 do Pacto Verde Europeo, que contribúen a afrontar este problema.
Estas liñas de acción marcan, entre outros obxectivos, unha redución da contaminación por exceso de nutrientes do 50%, o que supoñerá unha redución do 20% no uso de fertilizantes. Para alcanzar estes fins, as estratexias europeas expoñen o desenvolvemento dun plan de acción para a xestión de nutrientes, que resulta de especial relevancia no caso de España.
PRINCIPAIS NOVIDADES
A actualización do real decreto establece criterios máis ambiciosos que os actuais para identificar mellor as augas afectadas por nitratos e determina limiares máis esixentes para a declaración de augas afectadas e, consecuentemente, para a designación de zonas vulnerables. Por iso, tamén se estudarán as presións agropecuarias, urbanas e outras que poidan considerarse significativas, así como os impactos rexistrados sobre as augas.
Estes criterios alíñanse cos contemplados na Directiva Marco da auga para definir o bo estado das augas en canto aos límites admitidos para a concentración de nutrientes nas augas superficiais e subterráneas, continentais, costeiras e de transición.
A aplicación da nova norma conlevará un incremento de ata o 50% da superficie das zonas protexidas que se identificaron como vulnerables a este tipo de contaminación. Sobre elas desenvolveranse programas de actuación máis esixentes, incluíndo limitacións específicas sobre fertilización vinculadas ás que se regulen na planificación hidrolóxica.
A normativa tamén incrementa significativamente a densidade de estacións de control e aumenta o número e frecuencia das mostraxes nas augas para analizar o seu contido en nitróxeno e outros contaminantes asociados. Así mesmo, establece medidas adicionais e accións reforzadas para reverter a contaminación existente.
Ademais, asúmese o compromiso de facer pública toda esa información para que poida ser usada polos gandeiros e agricultores para axustar as súas pautas de fertilización. Desta forma, esíxese a preparación dun informe cuatrienal que analice a eficacia das medidas que se contemplen, que se remitirá á súa vez á Comisión Europea.
COORDINACIÓN E COMPETENCIAS
A norma tamén establece as responsabilidades que corresponden ás distintas administracións públicas co fin de conseguir unha implementación coordinada de todas as medidas. En concreto, fíxanse as obrigacións que deberán asumir as autoridades da auga e as autoridades agrarias, tanto do ámbito da Administración Xeral do Estado como do das comunidades autónomas, sendo estas últimas quen ostenta as competencias específicas en agricultura, gandería e xestión na protección do medio ambiente no territorio.
Para iso, a tramitación deste real decreto contou con diversos procesos de consulta, tanto do público en xeral como dos sectores afectados. Tamén se realizou un trámite de audiencia específico ás comunidades autónomas, dado o seu destacado papel na aplicación da norma.
Espérase que tras a aprobación do real decreto empécense a facer patentes os seus resultados, unha vez que as comunidades autónomas actualicen as súas zonas vulnerables e refórcense os programas de seguimento das augas para determinar a evolución da contaminación, tarefa que corresponde ás autoridades de conca.
NOVA PLANIFICACIÓN
Os novos plans hidrolóxicos que se aprobarán nos próximos meses establecen a senda de redución das concentracións de nitratos nas masas de auga que ha de conducir a esta recuperación ambiental e que permitirá dar cumprimento aos obxectivos da Directiva de Nitratos e da Directiva Marco da auga.
Este real decreto permite que os plans hidrolóxicos de conca poidan establecer dentro do seu parte normativa os limiares máximos de excedentes de nitróxeno para cada masa de auga afectada por nitratos, cando se considere necesario para alcanzar os obxectivos ambientais. Ademais, os organismos de conca e as administracións hidráulicas poderán establecer limitacións a novas concesións e a outras actividades suxeitas á súa autorización, para evitar unha concentración de presións que poidan impactar significativamente sobre as augas, o que se valorará coas previsións do plan hidrolóxico correspondente.
BOAS PRÁCTICAS AGRARIAS
Ademais de elaborar e velar polo cumprimento dos programas de actuación nas zonas declaradas como vulnerables, as comunidades autónomas tamén elaborarán códigos de boas prácticas agrarias que os agricultores aplicarán obrigatoriamente nas zonas vulnerables, co fin de reducir a contaminación producida polos nitratos de orixe agraria.
Entre outras cuestións, estes códigos deberán recoller os períodos en que non é conveniente aplicar fertilizantes ás terras, as condicións da súa aplicación en terras próximas a cursos de auga e os requisitos necesarios que aseguren que os estercos, xurros e abonos en xeral non poñan en perigo a saúde humana ou danen o medio ambiente.
Así mesmo, as comunidades autónomas deberán establecer programas de fomento da posta en práctica dos códigos de boas prácticas agrarias, que incluirán a formación e información aos agricultores.
PLAN DE RECUPERACIÓN, TRANSFORMACIÓN E RESILIENCIA
Esta reforma normativa intégrase no Plan de Recuperación, Transformación e Resiliencia (PRTR) de España, a través do Compoñente 5: Espazo litoral e recursos hídricos, e compleméntase con outro instrumento legal que desenvolverá o marco lexislativo sobre a nutrición sostible nos chans agrícolas incluído entre as reformas do Compoñente 3: Transformación ambiental e dixital do sistema agroalimentario e pesqueiro, garantindo así un marco legal favorable ao incremento dos investimentos, en consonancia coas premisas do Pacto Verde Europeo.
NUTRICIÓN SOSTIBLE NOS CHANS AGRARIOS
O futuro Real Decreto sobre normas para a nutrición sostible nos chans agrarios, que estará en consulta pública esta semana, reforza a consecución dos obxectivos do real decreto aprobado hoxe, establecendo un marco normativo xeral para alcanzar unha fertilización sostible na agricultura. Ademais, articulará ferramentas eficaces para que os agricultores contribúan mediante a súa actividade para diminuír o impacto ambiental, non só nas zonas vulnerables.